گزیده ی تاریخ و ادبیات آذربایجانی - AZƏRBAYCAN TARİX VƏ ƏDƏBİYYATINDAN SEÇİLMİŞLƏR

آذربایجان تاریخ و ادبیاتیندان ، سئچیلمیشلر

بختیار وهابزاده: بلی ، عصبییم

+0 به ین

منه عصبی سن دئین ، دوز دئییر  *** منیم نقصانیمی دئمك ایسته ییر

سؤز آتدین ، كؤنلومده قوپدو زلزله *** بیلمه دیم نه زمان چیخدیم اؤزومدن

توخوندون كؤنلومه اوسته لیك هله *** دئییرسن لال اولوم قیشقیرمایم من؟؟

دمیر ، دمیردی كی توخونسان اگر *** اودا جینگیلده یر ، اودا سسله نر

من كی ایسته میرم بیر اؤرك سینا *** عصبییم ، چونكی هیجانیم وار

هارداسا بیر حاققین تاپدانماسینا *** من دؤزه بیلمیرم ایستی قانیم وار

منه بیگانه دیر سویوق قانلی لیق *** هر شئیه ، اؤز اؤلچوم ، اؤز تره زیم وار

سنین غرضینین منه دخلی یوخ *** منسه اؤز گؤروشوم ، اؤز غرضیم وار

دئ ، نئجه اود دوتوب آلیشماییم من *** فیكیرسیز مسلكسیز اؤلو جانلارا ؟

بلی عصبییم هئچ چكینمه دن *** منیم عقیده مه توخونانلارا

دونیایا گلمیشم ، آنلایام ، قانام *** آنلادین ، اوره گین اود توتوب یانار

بلی ، عصبیم چونكی اینسانام *** منیم نیفرتیم وار ، محبتیم وار

قوزویا دا بلی ، قوردا دا بلی ؟ *** دئییرسن اولماسین باخشیم منیم ؟

نقصانیم بودورسا اگر - دئمه لی *** آنجاق ناخیشیم دیر ، یانلیشیم منیم

 



اسكو:

+0 به ین

شهر اسكو از شمال به تبریز و آذرشهر ازجنوب به آذرشهر  و مراغه و از غرب به ممقان

و ایلخچی و ساحل شرقی دریاچه ارومیه و از مشرق به روستاهای حومه ی بریز محدود است.

اسكو ازقدیمی ترین بخش های تبریز و آذربایجان است. اولین وقدیمی ترین مأخذی كه نام اسكو

در آن یاد شده كتیبه شمسی آداد یا شامسی آداد پادشاه آشور می باشد كه در 811تا824 قبل از

میلاد در لشكركشی به جنوب دریاچه ارومیه از قلعه سه كوه آویزان ( اوشكایا ) از آسمان نام

برده است و سند دو كتیبه آرگیشتی اول یكی از پادشاهان اورارتو است كه در سالهای

773-799 قبل از میلاد در یك سنگ نبشته هنگام یورش به جنوب دریاچه ارومیه از دستگیری

وا لی سرزمین اوشكایا سخن به میان می آورد.و سومین منبع، كتیبه سارگون دوم یكی از

پادشاهان آشور (نینوا) است كه در 714 سال قبل از میلاد در جنگ كوهستان او آئوش

(سهند) از فتح قله اوشكایا 115 دهكده اطراف آن كه طعمه حریق نموده و همه را ویران كرده ،

یاد شده است. معنی تركیب اوشكایا : اوش (اوچ-عدد3) و كایا (قایا) یعنی تخته سنگ بزرگ ،

در حقیقت قلعه ای كه بر بالای كوهی كه سه سخره بزرگ داشته بود ، اطلاق می گردیده است.

  



بختیار وهابزاده : یاشایا-یاشایا یاشامایان وار

+0 به ین

سن ، بوتون سولاردان، قوپ - قورو چیخدین *** دوزه لر ان چتین ایشین بیر آندا!
كیم دئیه بیلر كی بیر یول كاریخدین *** مگر دانیشدین كی كاریخاسان دا  ...!   
سوسماقدیر ان بویوك سیلاحین سنین *** اولمادی هئچ زمان گوناهین سنین !
بو بویدا دونیادا، دئیرم یقین  *** نه اؤلن دوستون وار، نه ساغ دوشمنین !
هئچ كسین شرینه اورتاق اولمادین *** هامی نین خیرینده پائین وار سنین

هر شئی سنین اوچون عادی دن عادی *** هله حئیرتینی گؤرمه دیك سنین !
قلبین بیرجه دفعه قیمیلدانمادی *** سینه ندن آسیلان داشیمیش یقین !
خئیره دینمه دین ، شره دینمه دین *** فرقی یوخ بیر اولسون یادا مین
سن بیر آلچاقلیغا غضبلنمه دین *** باری اوجالیغا اولسون حیرتین
سفرده آرخانا سن دؤنه - دؤنه *** گاه قالدین آرخادا گاه كئچدین اؤنه
ایكی اوزون الدو ساج ایپه یی تك *** اگر توپورسه لر دونار توپورجك!
عشق اولسون نیفرتی آچیق دوشمنه *** دوشمنین نیفرتی تكاندیر منه

"دونیایا گلمیشیك دولاناق "- دئدین *** آنجاق ، بیرمطلبی قانا بیلمه دین !

یاشاماق مقصدی چئوریلن زمان  *** یاشایا- یاشایا ، یاشامیر اینسان

ایستی دن،سویوق دان،قورخوب هن دئین *** ایچمه یه،سویودا،ایلیق ایسته ین

یالانا ، بؤهتانا غضبلنمه ین *** حاقسیزلیق اؤنونده سوسوب دینمه ین

آخی یاشامامیش بیراینسان كیمی***دولانمیش،سورونموش اؤزمعده سی اوچون

بئله سی ، وطنداش اولا بیلرمی؟ *** ایستیلی ، سویوقلو ، دونیادا بیر گون



آراز : دكتور فیروز سیمین فر

+0 به ین
آراز نام روستایی در بخش مركزی دهستان قیزیل اوزن میانه و همچنین نام رود بزرگی در شمال آذربایجان می باشد .آراز را به فارسی ارس می نویسند.
اسم آراز كلمه ای مركب است كه از واژه های (آر)و(آز) تشكیل شده است .
(ار) در زبان تركی آذری به معنای (مرد وجوانمرد)می باشد(1)و به علت رعایت قانون هماهنگی اصوات در زبان تركی آذربایجانی به شكل فونتیكی(آر) تلفظ و نوشته میشود.
( آز) یا (آذ) نام قوم باستانی و ترك زبان در آذربایجان بوده است .( آذ)یا( آز) به معنی نیت خوب ،خوش یمن  ( اوغور) و طالع خوب و بلند (2) نیز میباشد . در دیوان الغات ترك(آذ)، (نیكو و فال نیكو) معنی شده است .(3)
واژه ی مركب آزر(آذر) به معنی ( مرد خوش طالع)و نیز(جوانمرد قوم آذ) از همین ریشه ساخته شده است . بنابراین با توجه به مطالب فوق مفهوم لغوی آراز ، جوانمرد خوش طالع است كه نام رودخانه آراز (رودخانه ی قوم آز) و نیز  روستای آراز (روستای قوم آز)خواهدبود .
آراز باران(ارسباران) نام منطقه ای در آذربایجان  به معنی سرزمین قلعه های جوانمردان قوم(آز) و (آراز باری) نام یكی از موقامهای موسیقی آذربایجانی می باشد كه از نظر لغوی به معنی( قلعه و دژ آراز) می باشد . (بار) به تركی به  معنی قلعه میباشد.
منابع:
ا. فرهنگ آذربایجانی - فارسی : بهزاد بهزادی صفحه ی 158 
2.آذربایجان سوی كوكونو دوشونركن : میر علی سیداوف ، برگردان رحیم شاوانلی  صفحه ی 26
3. دیوان الغات ترك ، محمود كاشغری ، صفحات 115 و 116 




میرزه علی اكبر صابیر

+0 به ین
داش قلبلی انسانلاری نئیلردین الهی؟!
بیزده بو سویوق قانلاری نئیلردین، الهی؟!
آرتدیقجا، حیاسیزلیق اولور ائل متحمل،
هر ظلمه دؤزه ن جانلاری نئیلردین، الهی؟!
بیر دؤرده كیم، صدق و صفا قالمایاجاقمیش،–
بیلمم بئله دؤورانلاری نئیلردین، الهی؟!
مظلوملارین گؤز یاشی دریا اولاجاقمیش،–
دریالاری، عمان لاری نئیلردین الهی؟!
صیاد جفا كاردا رحم اولمایاجاقمیش،–
آهولری، جئیرانلاری نئیلردین، الهی؟!
باغین، اكینین خیرین بیلر گؤره جكمیش،–
تخم اكمه یه دهقان لاری نئیلردین، الهی؟!
ایش رنجبرین، گوج اؤكوزون، یئر اؤزونونكو،–
بَیزاده لری، خان لاری نئیلردین، الهی؟!
حكم ائیله یه جكمیش بوتون عالمده جهالت،–
دلدادۀ عرفانلاری نئیلردین الهی؟!
«سورتوق» لو مسلمانلاری تكفیره قویان بو،–
دؤشدوكلو مسلمانلاری نئیلردین الهی؟!
یا خود بولارین بونجا نفوذی اولاجاقمیش،–
بئش – اوچ بو سخندانلاری نئیلردین الهی؟!
غیرتلی دانوس بازلاریمیز ایش باجاریركن،–
تنبل، ده لی شیطانلاری نئیلردین الهی؟!
ارلر هره بیر قیز كیمی اوغلان سئوه جكمیش،–
ائولرده كی نسوانلاری نئیلردین، الهی؟!
تاجرلریمیز سونیالرا بند اولاجاقمیش،–
بدبخت تكذبان لاری نئیلردین، الهی؟!
سبحانكی، سبحانكی، سبحانكی، یارب!
باخدیقجا بو حكمتلره حیران اولورام هپ!…