نقل است واعظی گفته از جنایات آل‌سعود همان بس که نام قاتل امام حسن(ع) را که جادّه بود بر روی فرودگاه اصلی حجّاج گذاشته‌اند. سعدی در پاسخ گفته که نام قاتل امام حسن(ع) جعده بود و نام آن فرودگاه جدّه است و آنچه که تو بر زبان راندی همان راه است. پس در هر جمله‌ای سه غلط است و بر هر غلطی تَرکه‌ای واجب. از دستان که برآید کز عهده این همه تَرکه به درآید.

🔻حکایت کسانی که در خصوص نوروز نوشته‌اند نیز چنین است که در همان مقدمه بحث می‌نویسند «عیدی به یادگار مانده از دین زرتشتی و حکومت هخامنشی» که در آن هم سه غلط موجود است. اول آنکه مردم بابل از دوران بسیار قدیم روز اول سال را عموما در اعتدال بهاری (۱۲مارس) جشن می‌گرفتند. از لوحه‌های بین‌النهرین چنین برمی‌آید که این جشن تقریبا از سال ۲۳۴۰ پیش از میلاد شناخته شده است. برای همین مهرداد بهار بر این باور است که «جشن نوروز یک جشن آریایی نیست. بلکه در بین سومریان مرسوم بوده است. این آیین از بین‌النهرین به دیگر نقاط جهان رفته است». پس این رسم بسیار پیشتر از ظهور دین زرتشتی و حکومت هخامنشی در میان بابلی‌ها و سومری‌های بین‌النهرین و شاید پیشتر از آنها در میان اقوام ماوراءالنهر وجود داشت و نمی‌تواند یادگار زرتشت و داریوش باشد.

🔻دوم آنکه حسن پیرنیا، ابراهیم پورداود، هاشم رضی و بسیاری از محققان دیگر براین باورند که در تقویم هخامنشی یا همان تقویم فرس قدیم آغاز سال با آغاز پاییز مقارن بود و جشن‌های مهرگان در آن برگذار می‌شد. در نوشته‌های مرتبط با هخامنشی‌ها نیز نامی از این جشن برده نشده است. این جشن در آیین‌ها و تقویم زرتشتی نیز وجود ندارد. آغاز سال نو در تقویم پارسیان زرتشتی پانزدهم بهمن بود که ترتیب دهندگان تقویم جلالی آن را به اول بهار انتقال داده‌اند. برای همین برخی محققان اول بهار را نوروز سلطانی و نوروز جلالی نامیده‌اند و تفاوت آن را با نوروز زرتشتی، نوروز یزدگردی و نوروز معتضدی که در سال تدوین تقویم جلالی در اواسط دَلو(بهمن) بود متذکر شده‌اند. 

🔻بنابراین با وجود اینکه این جشن بسیار پیشتر از آنها وجود داشته ولی مورد توجه و عنایت زرتشتی‌ها و هخامنشی‌ها قرار نگرفته است و آنها مراسم‌های ملی و دینی دیگری داشتند. 

🔻زرتشتی‌های یزد هنوز هم پانزده بهمن را به عنوان آغاز سال نو و اول بهار جشن می‌گیرند که با توجه به اقلیم و جغرافیای آنها انتخاب مناسبتری می‌نماید.

🔻سوم آنکه ربط دادن و یک کاسه کردن دین زرتشتی با حکومت هخامنشی نیز اشتباه است. یحیی ذکاء پژوهش مبسوطی در جهان‌بینی و باور سه گانه پرستی هخامنشیان بر اساس تجزیه و تحلیل نمادهای برجای مانده از آنها انجام داده و درشماره سوم مجله بخارا منتشر کرده است. این پژوهش و تحقیقات دیگر گویای آن است که هخامنشی‌ها زرتشتی نبودند.

ابراهیم رشیدی